SÜD VƏZİSİNDƏ AĞRI

Döş ağrısı qadınlarda ən cox rast gəlinən şikayətlərdəndir.Hər bir qadın həyatının bir mərhələsində döş ağrısı ilə üzləşir.Döş ağrısı ümumiyyətlə nisbətən gənc qadınlarda(aybaşı olan qadınlarda)  rast gəlinir, nisbilik olaraq daha az olmaqla birlikdə, menopauz sonrası qadınlarda da döş ağrısı şikayətləri ola bilər.

Döş ağrısı bəzi qadınlarda həyatlarının bir dövründə həyat keyfiyyətini pozacaq qədər şiddətli ola bilər. Sinə qəfəsin bölgəsində iştirak edən oynaq və əzələlərdən qaynaqlanan ağrı döş ağrısı ilə birlikdə qarşılıqlı ağrı verə bilər.

Süd vəzisi xərçəngi olan qadınların bir qisimi ağrı şikayətləri ilə həkimə müraciət edirlər. Xalq arasında ağrıyırsa xərçəng deyil sözü gerçəyi əks etdirmir. Aybaşı olmaq dəyişməyən, davamlı eyni yerdə olan ağrının, süd vəzisi xərçəngi halı ehtimalı az da olsa var. Bu səbəblə bu kəslərin mütəxəssis bir həkimə müraciət etmələri lazımdır. Ağrının şəkli bəzən döyünən tərzdə, bəzən yanma tərzində bəzən də bıçaq batar şəklində ola bilər.

Bölmələr

Siklik  (aybaşı nizamı ilə əlaqəli) ağrılar

Ümumiyyətlə aybaşı dövrünün ikinci yarısında artan ağrılar aybaşı olandan sonra rahatlayır. Bu tip ağrılara siklik ağrı(aybaşı dövrü ilə əlaqəli) deyirik. Siklik ağrılar (aybaşı olmaqla rahatlayan) tamamilə aybaşı dövründə dəyişən hormonal dəyişməyə və bunun nəticəsi döşün aybaşının ikinci yarısı hamiləliyə hazırlanması ilə ortaya çıxır. Bu tip ağrının ümumiyyətlə döş xərçəngi ilə əlaqəsi yoxdur. Bu tip ağrılar ümumiyyətlə hər iki döşdə birdən olur. Daha çox döşün xarici və üst qisimlərində qolun altına doğru olan bölgədə görünür. Döşdə həssaslıq gərginlik və qabarıqlıq kimi tapıntılar ilə birlikdədir. Aybaşı olma zamanı yaxınlaşdıqca ağrılarda artım müşahidə edilir.Aybaşının başlaması ilə birlikdə ağrıda azalma başlayır. 30 və 40 yaşlardakı qadınlarda daha sıx müşahidə edilir. Bəzi ağrılar aybaşı olmaq bir neçə gün rahatlayıb sonra dərhal artmağa başlayar və bu da siklik ağrı qrupuna daxildir.

Non Siklik (aybaşı nizamı ilə əlaqəsiz) ağrılar

Bəzi qadınlarda isə ağrı aybaşı dövrünün hər mərhələsində dəyişiklik göstərmədən davam edir, buna da nonsiklik (aybaşı ilə əlaqəsi olmayan ağrı) deyirik. Ümumiyyətlə yalnız bir döşdə ortaya çıxır və bir bölgədə yerləşir. Bu tip ağrılar ümumiyyətlə yanma ağrıma şəklində özünü göstərir, nadir hallarda bütün döşün və qollarin altına yayılır. Daha çox 40 və ya 50 yaşlarındakı qadınlarda müşahidə edilir və ya menopauzdakı qadınlarda ortaya çıxır.

Səbəblər

Döş ağrısının əsl səbəbi ümumiyyətlə tam bilinə bilməz bu səbəblə mövzunu şərh edən bir çox nəzəriyyə vardır

   Hormonal vəziyyət

Siklik ağrının aybaşı dövründə dəyişən hormonal dəyişmə ilə əlaqəsi var. Bu ağrı bu səbəblə hamiləlik və ya menopauz ilə keçir.Esteragen və progesteron hormonu müalicəsi görən qadınlarda da döş ağrısının ortaya çıxması olduqca çox rast gəlinən bir formadır.

     Kista

Süd vəzisində olan kistalar müəyyən bir ölçünün üzərinə çatdığı zaman ağrıya səbəb ola bilərlər. 2 sm üzərindəki ölçüdəki kistalar ağrıya səbəb olurlarsa bir şpris ilə girilərək boşaldılır. Bu vəziyyətdə ağrı dərhal keçir.

    Travma

Döşə istiqamətli vurma,çarpma kimi zədələr daha sonra artan şəkildə ağrı səbəbi ola bilərlər. Bəzən bölgədə yağ nekrozu inkişaf edə bilər və bu ağrılar uzun müddət bilər. Bəzən də  kütlə şəklində gələ bilər.

   Artirit

Qabırğa sümüyü ilə öndəki sinə sümüyü(iman taxtası) arasında oynaq var. Bəzən bu oynaqda artirit inkişaf edə bilər və ağrıya səbəb olar. Qabırğa sümüyü üzərinə təzyiq tətbiq olunduğunda ağrının artdığı müşahidə edilir. Antienflamatuvar müalicə tətbiq olunmalıdır.

   Vena trombozu

Bəzən döş dərisi altında iştirak edən toplar damarlar tıxanır(tromboz). Bunun ağrı xaricində bir zərəri yoxdur. Ələ ip şəklində dəri altında kütlə ələ gəlir. Belə vəziyyətlərdə bütün bədəni tutan bir xəstəlik olub olmadığı araşdırılmalıdır.

  Əzələ ağrısı

Süd vəzisi toxuması döş qəfəsi əzələləri üzərində iştirak edir. Bəzən bu əzələlərdə  tutulma nəticəsində ağrı inkişaf edə bilər. Antienflamatuvar və əzələ boşaldıcı müalicə tətbiq olunur.

  Fibrokistik dəyişikliklər

Döşdə görülən fibrokistik dəyişikliklər, döşdə rast gəldiyimiz ən əhəmiyyətli ağrı səbəbləri başında gəlir. Bu mövzu, xüsusiyyəti səbəbi ilə ayrı bir hissə halında ələ alınmışdır.

 Hüceyrə yağ turşu nisbəti balanssızlığı

Digər bir nəzəriyyəyə görə döşdə ortaya çıxan ağrının səbəbi hüceyrələrdəki yağ turşularının nisbətinin balanssızlığıdır. Bu balanssızlığın aradan qaldırılması ilə ağrının azaldılması mümkün ola bilər ( baxın müalicə hissəsinə)

   Aybaşı nizamsızlığı

Nizamsız aybaşılarda bəzi xəstələrdə, döş şikayətlərinin artdığı müşahidə olunur.

  Tiroid vəzi və pankreas xəstəlikləri

 Tiroid vəzi xəstəlikləri və şəkər xəstəliyi kimi bəzi xəstəliklərdə döş ağrıları artır.

   Hipofiz vəzi şişi

Beyində iştirak edən hipofiz vəzindən qaynaqlanan qanda prolaktin hormonu yüksəkliyi əhəmiyyətli bir ağrı səbəbidir. Bu xəstələrdən döşdən maye gəlməsi də müşahidə edilə bilər.

   Süd vəzilərinin iri olması

İri sinəli qadınlarda ortaya çıxan ağrının ən əhəmiyyətli səbəbi döş ağırlığıdır. Bu ağrılara kürək və boyun ağrıları da yoldaşlıq edir. Uyğun büsthalter istifadə edilməsi ilə azaldıla bilər.

   İnfertilite müalicəsi

İnfertilite ( körpənin olması üçün edilən müalicə)müalicəsi görən qadınlarda və ya doğum idarə dərman istifadə edən qadınlarda döş ağrısı ortaya çıxa bilər.

   Antidepressan dərman istifadəsi

Bəzi antidepressan dərmanlarında (psixoloji problemlər üçün istifadə edilən dərmanlar)  döş ağrısına gətirib çıxardıqlarını bildirən işlər var     (fluoxetine (Prozac) və sertraline (Zoloft kimi ).

Buna qarşılıq  bəzi antidepressan dərmanların da döş ağrısını keçirdiyini göstərən işlər var.

   İnfeksiya

Döşdə Abse və ya infeksiya inkişaf edən xəstələrdə də ağrı əhəmiyyətli bir klinik sahə də var. Həmdə qızarma, istilik artımı və şişmə kimi tapıntılar da var.

    Emosional dəyişikliklər

Qadınların emosional (psixoloji) vəziyyətlərində meydana gələn dəyişikliklər də döşdə ağrılarının başlıca səbəblərindən biridir. Həddindən artıq kədərlənmə və stress hallarında döş ağrısında artım müşahidə edilə bilər. Ailə yaxınları arasında və ya yaxın ətrafda döş xərçəngi ortaya çıxan qadınlarda döş ağrısı artımı da sıx müşahidə edilən psixoloji bir problemdir.

Nə vaxt həkimə müraciət edilməli?

Ağrı qadınlarda,döş ilə əlaqədar ən sıx şikayətlərin başında gəlir. Həkimə müraciət etmə səbəblərinin başında durur.Aybaşı olmaqla azalan döş ağrısı siklik ağrı qrupuna daxildir. Əgər həddindən artıq bir narahatlıq vermirsə mütləq bir həkimə müayinə olmaq lazım deyil. Normal yoxlamaları etdirməniz kifayətdir.

Əgər ağrı ilə birlikdə bir kütlə ələ gəlirsə mütləq bir həkimə müayinə olmaq lazımdır.

Aybaşı olmaqla dəyişməyən və həmişə eyni nöqtədə olan ağrı üçün də mütləq bir həkimə müayinə getmək lazımdır.

Ağrı ilə birlikdə qızarma, şişmə, istilik artımı müşahidə edilirsə, bir infeksiya inkişaf edir ola bilər və mütləq bir həkimə müayinə olmaq lazımdır.

Döş ağrısının müalicəsi

         Mövcud faktorlara istiqamətli müalicələr

Müalicə əvvəlcə mövcud bir faktor varsa buna istiqamətli olmalıdır. İstifadə edilən bəzi dərmanlar və ya müalicələr varsa bunların istifadə edilməsinə ara verilir və ya müvəqqəti ağrı ilə birlikdə yaşanır.

Əgər infeksiya tapıntıları varsa mütləq bir mütəxəssis tərəfindən müayinə edilməlidir. Döşdə infeksiya müalicəsi ayrı bir hissə olaraq mövcuddur.

Nizamsız aybaşıların bəzi xəstələrdə,döş şikayətlərinin artırdığını müəyyən edilmişdir. Uyğun müalicələr ilə aybaşı nizamsızlıqları aradan qaldırıldığında buna bağlı ağrı şikayətləri düzəlir.

Tiroid vəzi xəstəlikləri və şəkər xəstəliyi kimi bəzi xəstəliklərdə döş ağrıları artmaqdadır. Bu xəstəliklərin müalicəsi ilə bunlara bağlı ağrı şikayətləri azalar.

İri sinəli qadınlarda ortaya çıxan ağrının ən əhəmiyyətli səbəbi döşün ağırlığıdır. Bu ağrılara kürək və boyun ağrıları da ələvə edilir.  Bu qadınlarda cərrahı olaraq edilən döş kiçiltmə əməliyyatları ağrını aradan qaldırır.

Beyində iştirak edən hipofiz vəzindən qaynaqlanan qanda prolaktin hormonu yüksəkliyi əhəmiyyətli bir ağrı səbəbidir. Bu xəstələrdən məmədən maye gəlməsi də müşahidə edilə bilər. Bu hormonun ifraz olunmasını dərman müalicələri ilə problemi ortadan qaldırıla bilər.

Östrojen və progesteron hormonu müalicəsi görən qadınlarda döş ağrısının ortaya çıxması olduqca sıx rast gəlinən bir haldır. Bu müalicələrə istiqamətli edilən cəhdlər ilə ağrı müalicə edilir.

İnfertilite ( körpənin olması üçün edilən müalicə) müalicəsi görən qadınlarda və ya doğum idarə həbi istifadə edənə qadınlarda döş ağrısı ortaya çıxa bilər. Bu vəziyyət keçici bir səbəbdir və müalicə sona çatınca bu səbəbə bağlı ağrı şikayətləri ortadan qalxır.

Qadınların emosional (psixoloji) vəziyyətlərində meydana gələn dəyişikliklər nəticəsində ortaya çıxan ağrılar,  psixoloji uyğun müalicələr ilə rahatlaşdırılır.

        Şikayətlərin azaldılmasına yönələn müalicələr

 Əvvəlcə yanma kimi şikayətlər üçün ağrı kəsici və antienflamatuar dərmanlar istifadə edilə bilər.  Döşə uyğun geyimin geyinilməsi də rahatlığı təmin edir.

E vitamini istifadəsi, keçmişdə döş ağrısı müalicəsi üçün təklif edilmişsə də edilən elmi işlər bu müalicənin təsirini dəstəkləməmişdir.

Bəzi qadınlarda müşahidə edilən östrojen hormonunun normaldan yüksək olduğu vəziyyətlərdə döşdə ağrının artdığı müşahidə edilir. Östrojen hormonunun döş üzərinə olan təsirlərini azaltmaq məqsədi ilə progesteron hormonu verilməsi ilə ortaya çıxan ağrını düzəldiyi müşahidə edilir.

Kafeinin alınmasının fibrokistik dəyişiklikləri artırdığı bildirilir. Qəhvə, çay, kolalı içkilər, şokolad kimi yeməklərin kəsilməsi ilə kafeinin alışı məhdudlaşdırıla bilər; pivə,pendir,şərab kimi mayalı qidalar azaldıla bilər. Bu içki və qidalardan uzaq dayanılması ilə döş ağrısının azaldığı müşahidə edilir.

Danazol, tamoksifen,toramifen kimi dərmanlar ilə döş ağrısının düzəldiyi müşahidə olunur. Bu dərmanların yan təsirləri səbəbi ilə ancaq çox şiddətli döş ağrısı olan və həyat keyfiyyəti irəli dərəcədə pozulan kəslərdə qısa müddətlər ilə mütləq həkim  nəzarətində olmaq təklif edilir.